با توجه به افزايش آلودگي هاي ناشي از سوخت هاي فسيلي ، امروزه استفاده از انرژي هاي تجديد پذير بسيار مورد توجه قرار گرفته است. كاربرد مفاهيم پايداري و اهداف توسعه پايدار براي كاهش اتلاف انرژي و آلودگي محيط زيست در معماري ، مبحثي به نام معماري پايدار را به وجود آورده است.
معماري پايدار به معناي ايجاد شرايطي است كه ساكنين ساختمان ، بتوانند در آرامش و امنيت زندگي كنند. ساختمان هاي صفر كربن كه امروزه مطرح شده اند، يكي از مصاديق بارز همين معماري پايدار با رويكرد مصرف انرژي صفر و همين طور ايجاد آلاينده هاي كربني صفر هستند.
اين ساختمان ها عاري از گاز كربنيك هستند، چون از سوخت هاي فسيلي در آن ها استفاده نمي شود. از طرف ديگر سيستم هاي جامعي براي افزايش بازدهي انرژي و كاهش مصرف انرژي در ساختمان دارند. بنابراين ساختمان سبز هم محسوب مي شوند.
اما ساختمان سبز چه ويژگي هايي دارد؟ در ادامه به برخي از مهم ترين ويژگي هاي ساختمان سبز اش اره مي كنيم:
- داراي سيستم عبور تهويه طبيعي يا تركيبي از طبيعي و مصنوعي است؛
- از نور طبيعي روز بهره مي برد؛
- سيستم هاي مصنوعي سايه اندازي براي كنترل نور خورشيد دارد؛
- نور را به شكل مناسبي در هسته مركزي ساختمان توزيع مي كند؛
- ظرفيت گرمايي ساختمان را كاهش مي دهد؛
- و از طريق دودكش بر تهويه تأثير مي گذارد.
با توجه به اهميت استفاده و حفظ انرژي هاي موجود در طبيعت ، امروزه رويكرد هاي جديد در ساخت و ساز و معماري صفر كربن به ضرورت تبديل شده اند. در اين مقاله فرصت بررسي همه جانبه معماري صفر كربن نيست، اما ما راهكار هايي براي كاهش مصرف انرژي عنوان مي كنيم و شيوه اجراي آن ها را بررسي مي كنيم.
راهكار هايي براي براي كاهش مصرف انرژي
عملكرد ساختمان اصولا تحت تأثير اندازه ، شكل ، جهت ، فضا و پنجره بندي آن است. همان ابتداي كار كه هنوز يك درصد از هزينه هاي ساخت هم پرداخت نشده، چه بسا بيشتر از هفتاد درصد هزينه هاي سال هاي بعد و زندگي در آن مشخص شده است! عملكرد ساختمان ، نخستين و مهم ترين استراتژي طراحي است.
مهندسين و معماران ساختماني و همين طور طراحان داخلي ، مي توانند با رعايت نكته هايي كه در ادامه بيان مي شوند، ساختمان را بر اساس معماري پايدار طراحي كنند. اين ها ۶ راهكار براي كاهش مصرف انرژي ، به ويژه كربن هستند:
- به كارگيري جزئيات براي بهبود عملكرد ساختمان
مهندس يا معمار مي تواند در طراحي و ساخت يا بازسازي منزل مسكوني ، ساختمان هاي تجاري و اداري ، از اجزايي مانند آفتاب گير ( sunshade ) و پيش آمدگي يا طاق نما ( overhang ) استفاده كند. براي نمونه همين دو مثال ، مي توانند در كاهش مصرف انرژي و حفظ دماي داخل ساختمان اهميت زيادي داشته باشند.
اصلا معماري حرفه اي و پايدار بايد نه تنها كمترين تأثير را بر محيط پيرامون وارد كند ، بلكه تأثير مثبتي هم بر آن داشته باشد. ويترويوس ( Vitruvius ) ، نظريه پرداز و معمار سده هاي ميانه، ويژگي هاي معماري خوب را استحكام ، زيبايي و فايده آن مي دانست.
- پنجره بندي بر اساس نياز
دومين راهكار براي كاهش مصرف انرژي در ساختمان ، تعيين و به كارگيري تعداد ، اندازه و محل قرارگيري مناسب پنجره ها و همين طور ورودي هاي ساختمان است. يك پنجره كمتر يا بيشتر ، يا پنجره كوچك تر يا بزرگ تر ، تأثير فراواني بر مصرف انرژي در محيط ساختمان دارد.
پنجره دريچه خانه به محيط بيرون است؛ مهم ترين عامل براي نورگيري طبيعي خانه و كانال مناسبي براي تهويه و تغيير هواي فضاي داخلي خانه محسوب مي شود. البته ضرورت وجود پنجره در ساختمان بر هيچ كس پوشيده نيست، اما چگونگي پنجره بندي و استفاده از پنجره هاي مناسب ، مي تواند از مهم ترين راهكار هاي كاهش كربن باشد.
- اندازه گيري درست
شايد بعضي معتقد باشند ساختمان هرچه بزرگ تر باشد و فضاي داخل آن هر قدر بيشتر باشد، بهتر است. اما حقيقت آن است كه بايد همان قدر ساختمان و فضا بسازيد كه براي عملكرد داخلي مناسب باشد. فضا هاي كمتر ، در حد نياز ، با كاهش تشكيل كربن همراه خواهند بود.
اصول طراحي ساختمان هاي سبز بر پايه اندازه ها و نسبت هاي مناسب براي استفاده اي است كه در آينده قرار است داشته باشد. البته هر ساختمان سبز و پايداري كه ساخته مي شود، ويژگي هايي ناشي از موقعيت اقليمي و مكاني آن هم دارد كه نمي توان آن ها را ناديده گرفت.
- جهت گيري درست
شكل و جهت ساختمان تأثير مهمي در هماهنگي آن با اقليم دارد. نقش مهمي هم در انتقال شرايط بحراني هواي خارج به داخل ساختمان ايفا مي كند. براي پي بردن به تأثير شرايط گرمايي بر شكل و جهت ساختمان ، به تفاوت عملكرد ساختمان ها توجه كنيد.
جهت درست ساختمان مي تواند به هماهنگي مؤثر آن با نور خورشيد ، وزش باد ، منظره ، محيط اطراف و البته كاهش مصرف انرژي در ساختمان كمك كند. حتما شما هم تفاوت خانه هاي شمالي و جنوبي نسبت به خورشيد را ديده ايد. بعضي خانه ها در طول روز هيچ آفتابي نمي گيرند و اين امر مي تواند بر سلامت ساكنين آن تأثيرگذار باشد.
- نسبت هاي مناسب
معمار بايد نسبت هاي ساختمان را طوري در نظر بگيرد كه با شرايط آب و هوايي آن اقليم و منابع انرژي موجود هماهنگ باشند. ساختمان ها در مناطق گوناگون ، پلان و نسبت هاي مختلفي دارند. مهم ترين دليل آن به وجود آوردن امكان استفاده حداكثري از انرژي هاي موجود و متعاقب آن ، كاهش آلاينده هاي كربني است
- مكان مناسب ساختمان
در نهايت اينكه ساختمان را بايد جايي ساخت كه با خدمات عمومي شهري ارتباط مناسبي داشته باشد و انرژي كمتري براي رفت و آمد صرف شود. پروژه هايي را تصور كنيد كه كيلومترها از شهر دور هستند و ساكنين ساختمان هاي آن براي رفع نيازهايشان بايد هرروزه مسيري طولاني را با صرف انرژي هاي فسيلي به شهر رفت و آمد كنند.
جمع بندي
در ساخت وساز ساختمان هاي جديد ، به ويژه ساختمان هاي اداري بايد به اصول معماري پايدار توجه كرد. ساختمان هاي ساختمان هاي صفر كربن از مصاديق بارز معماري پايدار هستند كه هدف اصلي آن ها مصرف انرژي صفر و كاهش آلاينده هاي كربني است.
18